Giriş

Dünya her geçen gün daha fazla dijitalleşirken bilgiye erişim hiç olmadığı kadar kolay hale geldi. Ancak bilgiye erişimin kolaylaşması bireylerin farklı fikir ve ideolojilere ulaşma hızını da arttırdı. Yediden yetmişe herkesin dijital dünyaya dahil olmasıyla radikal düşüncelerin yayılması da bir o kadar kolay oluyor.

Eskiden radikalleşme süreçleri daha çok yüz yüze etkileşimlerle, ideolojik içeriklerin (kitap, dergi vb.) paylaşılmasıyla ilerlerdi. Ancak dijitalleşen dünya ile radikal gruplar için bu süreç çok daha hızlı ve etkili bir hale geldi. Artık radikal içerikler küçük büyük fark etmeksizin çok geniş bir kitleye ulaşıyor. 

Dijitalin sunduğu hız ve anonimlikle Radikalizm nasıl şekil değiştiriyor? Bir birey dijital ortamda hangi aşamalardan geçerek radikalleşiyor?

Dijital Çağın Radikalizme Kazandırdığı Hız

Dijital çağ radikal görüşlerin yayılmasını hızlandıran en önemli araçlardan biri haline geldi. Geleneksel medya organlarında yer bulamayan görüşler sosyal medya sayesinde geniş kitlelere ulaşabiliyor. Geleneksel olarak bireyler belirli gruplara fiziksel katılım yoluyla dahil olurken bugün dijital platformlar aracılığıyla benzer fikirdeki insanlarla hızla etkileşime girebiliyorlar. Anonimlik bireylerin radikal görüşlerini açıkça paylaşmalarına ve radikalleşme süreçlerini hızlandırmalarına olanak sağlıyor

Aşırıcı gruplar dijital platformları bilinçli bir şekilde örgütlenme ve propaganda aracı olarak kullanıyor. Özellikle Discord, Telegram ve Reddit gibi daha az denetlenen platformlar bu tür yapılanmaların yayılmasını kolaylaştırıyor. Terör örgütleri ve aşırı uç gruplar propaganda ve eleman kazanımı amacıyla dijital platformları etkin bir şekilde kullanarak bireyleri radikalleştirme sürecine dahil ediyor.

Türkiye’de Gençlerin Dijital Radikalleşme Süreci

Dijital çağın getirdiği hızın etkilerini son yıllarda ülkemizde de derin bir şekilde görüyoruz. Geçtiğimiz aylarda yaşanan üzücü Bolu Kartalkaya yangınında Discord ve Telegram gibi platformlarda örgütlenen bazı grupların yakınlarını kaybeden aileleri arayarak alay ettiği video ve ses kayıtlarına hepimiz şahit olduk. Benzer şekilde 6 Şubat Depremi’nde enkaz altında yakınlarını bekleyen ailelerin hedef alınması, Eskişehir’de Arda K.’nın bıçaklı saldırısı ve Discord’da küçük kız çocuklarına yönelik cinsel istismar vakaları da bu acı tablonun diğer örnekleri arasında yer alıyor. Gençlerin dijital radikalleşme sürecinin zemininde çeşitli dinamikler yer alır.

1.Kimlik Arayışı: Özellikle ergenlik dönemindeki bireyler kimliklerini oluştururken aidiyet arayışına girerler. Toplumsal değerlerle çatışma yaşayan gençler geleneksel yapıların yerine sanal topluluklara yönelmektedir. Discord gibi platformlarda bulunan aşırıcı gruplar bu gençler için bir kimlik ve aidiyet sunmaktadır. Özellikle aile bağları zayıf, sosyoekonomik düzeyi düşük veya toplumsal dışlanmışlık hissi yaşayan gençler için dijital platformlar bir aidiyet ve kaçış alanı haline gelmektedir.

2.Mizah Kültürü ve Değerler Aşınması: Dijital platformlardaki bazı gruplar, milli ve dini değerlere hakareti sıradanlaştırarak bunu bir "eğlence" veya "mizah" aracı olarak sunmaktadır. Bu süreç gençlerin ahlaki ve kültürel hassasiyetlerini aşındırmakta onları geleneksel normlara karşı duyarsız hale getirmektedir. Bazı gruplar dini ve milli değerlere küfredilmesini bir tür “giriş testi” olarak görmekte ve bireylerin bu tür eylemler gerçekleştirmeden içeri alınmadıkları görülmektedir.

3.Ödüllendirme Mekanizmaları: Discord gibi platformlarda aşırıcı görüşleri savunan bireyler genellikle grup içinde daha fazla kabul görmektedir. Bir bireyin daha fazla kabul görmek ve "daha büyük" bir figür haline gelmek için dini ve milli değerlere küfretmesi bir norm haline gelmiştir.

4.Kurumların Etkisizliği: Toplumsal yapının temel taşları olan aile, eğitim ve devlet kurumları gençlerin kimlik ve değerlerini inşa etmesinde kritik bir rol oynar. Ancak modern dünyada bu kurumların etkisinin giderek azalması gençleri farklı aidiyet arayışlarına ve sanal dünyada oluşan aşırıcı gruplara yönlendirmektedir. Radikalleşme sadece bireysel bir olgu değil aynı zamanda toplum kurumlarının işlevselliğini kaybetmesiyle derinleşen bir süreçtir.

5.Pandemiyle Hızlanan Sosyal İzolasyon: Pandemi süreciyle birlikte artan sosyal izolasyon gençlerin fiziksel topluluklardan koparak sanal dünyaya yönelmelerine neden oldu. Gençlerin sanal dünyada edindikleri alışkanlıklar kalıcı hale geldi. Dijitalleşen yaşam tarzı yalnızca bilgiye ulaşma biçimlerini değil, aynı zamanda bireylerin dünya görüşlerini ve kimliklerini şekillendirme süreçlerini de değiştirdi. Fiziksel dünyadan kopuş radikal grupların ve aşırı ideolojilerin daha kolay yayılmasına zemin hazırladı.

Bireyler Nasıl Radikalleşiyor? : Aşamalar

Dijital radikalleşme bir süreç ister. Bu süreç hangi aşamalardan geçerek tamamlanır?

1- İlk Temas- Bilinçsiz Maruz Kalma: Radikalleşme süreci genellikle bireyin belirli bir konuya bilinçsizce maruz kalmasıyla başlar. Sosyal medya platformlarının algoritmaları veya sosyal ağlarda tanışılan insanlar nedeniyle birey radikal düşüncelere bilinçsizce maruz kalır.

2- İlgi ve Merak- İçeriği Tüketme: İlk temastan sonra birey merakını artıran içeriklere daha fazla zaman ayırmaya başlar. YouTube'daki önerilen videolar, Twitter'daki zincir tweetler ve Telegram, Discord, Reddit grupları belirli bir ideoloji veya düşünceyi daha detaylı keşfetmesine olanak tanır. Bu aşamada birey henüz bir aidiyet geliştirmemiştir ancak belirli konulara karşı duyarlılığı artmaktadır.

3- İnançların Güçlenmesi- Radikal Düşüncelere Hapsolma: Birey artık benzer düşünen insanlarla etkileşime geçmeye başlar. Twitter'da belirli hesapları takip etmek, Discord, Reddit gruplarına katılmak veya kapalı Telegram kanallarında bulunmak bireyin maruz kaldığı bilginin tek yönlü olmasına neden olur. Alternatif fikirler giderek daha az görünür hale gelirken bireyin düşünceleri giderek sertleşir.

4- Kimlik ve Aidiyet- Grup Bağlılığı: Bu aşamada birey belirli bir ideolojiye kendini ait hissetmeye başlar. Artık sadece bilgi tüketen değil aynı zamanda savunan bir figüre dönüşür. Dijital platformlardaki "biz ve onlar" ayrımı bireyin kendi grubuna daha sıkı bağlanmasına ve karşıt görüşlere daha düşmanca yaklaşmasına neden olur.

5- Eyleme Geçme- Dijital Saldırganlık: Radikalleşen birey artık sadece içerik tüketmekle kalmaz, aynı zamanda kendisini ideolojik savaşın bir parçası olarak görmeye başlar. Bu aşamada birey Twitter’da linç kampanyalarına katılabilir, nefret söylemi içeren paylaşımlar yapabilir veya daha ileri aşamalarda anonimliği üzerinden saldırgan eylemler gerçekleştirebilir.

6- Dijitalden Fiziksele Geçiş: Radikalleşme sürecinin en tehlikeli aşaması dijital dünyadaki aşırılaşmış düşüncelerin fiziksel dünyaya taşınmasıdır. Birey artık dijital ortamda savunduğu düşünceleri gerçek hayatta da uygulamak için harekete geçebilir. Eskişehir’de yaşanan Arda K. olayı sürecin son adımı olarak karşımıza çıkmıştır.

Sonuç

Dijital çağda bireylerin radikalleşme süreciyle mücadele kapsamlı ve çok boyutlu bir yaklaşımı gerektirir. Sosyal medya platformlarının denetimsizliği, anonim hesapların tespit edilememesi, devlet kurumlarının bu alanda yeterince etkin önlemler alamaması dijital radikalleşmeyi hızlandıran unsurlar arasında yer almaktadır. Radikalleşmenin yalnızca dijital düzeyde kalmadığı ve zamanla fiziksel eylemlere dönüştüğü göz önünde bulundurulduğunda bu sorunun çok boyutlu bir yaklaşımla ele alınması gerekmektedir.

Cezasızlık algısı yapılacak hukuki düzenlemeler ile kırılmalıdır. Bireylerin tespit edilemeyeceklerine olan inanç veya tespit edilse dahi cezasının az olacağına dair inancı dijital radikalleşmeyle mücadeleyi zorlaştırmaktadır.

Aynı zamanda müfredata entegre edilecek medya okuryazarlığı dersi yoluyla dijital okuryazarlık ve eleştirel düşünme becerileri geliştirilmeli bireylerin radikal içeriklere karşı daha bilinçli hale gelmesi sağlanmalıdır. Toplumsal aidiyet mekanizmalarının güçlendirilerek gençlerin aşırıcı gruplara yönelimi önlenmelidir.

Sonuç olarak dijital radikalleşmeyle mücadele sadece güvenlik politikalarıyla değil hukuki, eğitim ve sosyal politikaların bir arada uygulanmasıyla mümkündür. Devlet, STK’lar, akademisyenler ve dijital platformlar iş birliği içinde çalışarak daha güvenli bir dijital ortam oluşturabilir.